Türkiye'nin UEFA Hakem Konvansiyonuna katılım sürecinin mimarlarından TFF Hakem İşleri eski müdürü Burçin Keskin'den Türk futbol kamuoyunun 1 numaralı merak konusu VAR konusunda bilmeniz gerekenler.

TFF'de uzun yıllar devam eden görevi süresince UEFA ilişkilerini yürüten 7 kez UEFA VORE programına katılmış Türkiye'deki UEFA Sertifikalı tek hakem koçu olan Burçin Keskin'e uzmanlık olanı olan VAR'ı sorduk o da cevapladı. 

Neden VAR ihtiyacı doğdu?
Günümüzde artık futbol çok büyük bir sektör haline geldi. Ayrıca oyuncuların ve teknik adamların gelişmesi de teknolojiyi kullanarak çok farklı bir hale geldi. Bu durumdan hakemlik sistemi uzak bırakmak zaten mantıklı değil. Ancak bir görüş de futbolun güzelliğinin ve doğasının hakem kararlarındaki bu gri pozisyonların ve anlık değerlendirilmesinin olduğu yönündedir. Bununla beraber artık futbol dünyası bazı hakem karalarındaki hataları ki buna skandal hakem hatası diyebiliriz kabul etmemeye başladı. Bu bağlamda sisteme çok fazla karışmadan, mümkün olduğunca çok net, skandal hakem hatalarını ortadan kaldırmak için VAR Sistemi hayata geçirilmiştir. En büyük hedef Thierry Henry' nin elle oynayarak attığı golü sistemin engellemesidir.

Hakem tartışmasını bitirecek mi?
Hakem tartışması bitmeyecek. Çünkü sistem minimum karışma, maksimum fayda sloganı ile uygulanacak Hakemin çok net bir şekilde hata yaptığı kararlar için sistem devreye girecek. Bu durum da aslında yapılan istatisklerde 3 maçta 1 kararın VAR ile değiştiği bilgisi ile destekleniyor.

Sistem nasıl işleyecek?
Maçın oynandığı stadyuma yakın bir yerde veya farklı bir markezde VAR Çalışma Odası olacak. Bu Odada bir operatör, bir VAR, bir de Yardımcı VAR olacak. VAR maçı izlerken tüm kararları otomatik olarak kontrol edecek. Önemli bir poziyon olduğunda önündeki 2 düğmeden birine basıp, o pozisyonun farklı açıdan görüntülerine bakacak. Bu sırada Yardımcı VAR maçı izlemeye ve pozisyonları kontrol etmeye devam edecek. VAR eğer hakemle görüşmesi gerektiğine inanırsa diğer düğmeye basıp, oyun durmuşsa 'başlamayı geciktir' veya 'Gözden geçir.' deyip hızlıca durumu anlatacak. Hakem Kulağını işaret edip VAR ile konuştuğunu oyunculara ve izleyicilere anlatacak. Sonrasında ya kararını değiştirmeyecek, direk değiştiricek ya da eliyle ekran işareti yapıp Sahadaki Ekrandan gözden geçirmesini bizzat kendisi yaparak kararını verecek.

Oyunun doğal akışı bozulacak mı? Topun oyunda kalma süresi azalacak mı?
Bu aslında VAR Sistemi ile ilgili akla ilk gelen soru oluyor. Ben konuya farklı bir yerden yaklaşmak istiyorum. Bunun için Sistemin Proaktif ve Reaktif faydalarını iyi anlamak lazım. Proaktif diyerek anlatmak istediğim ihlallerin azalma olasılığı; yani sistemin veya kameranın oyuncuları kuraldışı davranışlardan uzaklaştırması, bir nevi ' Polis' etkisi. Mesela oyuncuların hakem kararlarına daha az itiraz etmesi, daha az aldatma hareketi yapması, sakatlayıcı hareketlerden kaçınması vb. Bu avantaj oyunun akışına oldukça olumlu etki ediyor ve topun oyunda kalma süresini arttırıyor. Reaktif faydaları ise zaten beklediğimiz üzere ihlal olduktan sonra VAR Sistemi ile hakemin kararına müdahaleleri oluşturuyor. Burada tabii ki de bir süre kaybı söz konusu ancak toplamda; sistemin topun oyunda kalma süresini arttırdığı gözlemleniyor. Ayrıca her sene topun oyunda kalma süresi, Sistemin oturması ve kenarlarının çizilmesi ile daha da artacaktır.

Kontrol ve gözden geçirme ne demek?
Tüm pozisyonlar kontrol edilecek, gözden geçirme ise hakemin net bir hata yaptığına inanılan pozisyonların VAR tarafından Hakeme iletilmesi olacak.

Niye oyunculara veya teknik adamlara itiraz hakkı verilmiyor?
Zaten tüm hakem kararları kontrol edildiği için buna gerek yok. Ayrıca İFAB yaptığı toplantılarda oyuncuların ve teknik adamların bu sorumluluğu üzerine almak istemediklerini ifade ediyor. Ayrıca sistem skandal hakem hatalarını veya çok net hakem hatalarını ortadan kaldırmayı hedeflediği için, bu yöntem sistemi de doğru bir şekilde desteklemiyor.

Hakem mi yoksa VAR mı daha önemli?
Her zaman son kararı hakem verecek. O yüzden saha kenarına da bir ekran koyuluyor. Bu çok önemli...

Teknik altyapıyı kim verecek?
İFAB ın VAR Protokolünde onay almış yaklaşık 12 tane firma var. TFF' de FIFA' nin da destek aldığı Hawk Eye firması ile anlaşmış durumdadır. Sistemin altyapısını bu firma verecektir.

Hangi görüntüler kullanılacak?
Sadece canlı yayında kullanılan yayıncı kuruluş kameraları ve acıları kullanılacaktır. Bu da aslında yayıncı kuruluşun sorumluluğunu arttıran bir durum olarak karşımıza çıkıyor. Önümüzdeki sene belki de minimum kamera ve acıları ile ilgili de TFF ve MHK ile anlaşıp, sezona öyle başlamak gerekebilecek.

Hangi kararlara bakılacak?
Golller, Penaltılar, Kırmızı kartlar ve yanlış oyuncuya gösterilen ihlaller.

Gol öncesine bakılırken nelere dikkat edilecek?
Gol öncesinde her hangi bir ihlal var mı, yök mü? Burada golün atılmasından önceki atağın oluşumuna da bakılacak, bu nokta önemli, biraz daha açmak gerekebilir.

Offline uygulama ile online uygulama ne demek?
Sisteme offline uygulamalar yaparaktan hazırlanıyorsunuz. Yani VAR Odasındaki çalışmaları yapıyorsunuz, ancak hakem ile iletişime geçmiyorsunuz. Bu çalışmalar çok önemli, ne zaman hakem ile konuşup, ne zaman konuşmama noktası sistemin en dikkat edilmesi gereken bölümüdür. Buradaki çalışmalarda belli bir seviyeye geldiğinizi İFAB' a anlatabilirseniz, sizin ön-line olarak, VAR odasındaki çalışmaların hakem ile iletişime geçilmesi ile tamamlanan sisteme geçebiliyorsunuz.

Ne zaman online uygulamaya geçebiliriz?
İFAB gerekli çalışmaları ve eğitimleri tamamladığımıza onay verdiğinde geçebileceğiz. Bu eğitimleri bu sezon için tamamlamamız neredeyse imkansız. Hatta biraz daha hızlanmazsak önümüzdeki sezon başı için bile onay almakta zorlanabiliriz. Daha iyi bir plan ve programlama ile belki de bu sezon Ziraat Kupası Yarı Finallerinde ve Finalinde VAR kullanabiliriz. Sonrasında da önümüzdeki sezona 2018-2019 Sezonuna Süper Ligde VAR ile başlarız.

Eğitimlerin bu kadar çok ve kapsamlı olması ne kadar mantıklı?
Futbol Oyun Kuralları kitabı yaklaşık 240 sayfadır. VAR Protokolü ise yaklaşık 80 sayfa, yani tüm kural kitabının neredeyse %35 kadar içeriği olan bir uygulama. Bu nedenle proje ve zaman planlaması çok önem kazanıyor. Mesela Riva' yi mümkün olduğunca bu proje için kullanmamız gerekiyor. Buradaki Antrenman maçlarında bile sistemi deneyip, eğitime devam edilmesi gerekiyor. Bu arada Roberto Rosetti' den de bahsetmeden geçmeyelim. İtalya' daki VAR projesinin başında ve bence TFF için avantajlı bir durum yaratıyor. Onu da daha efektif kullanıp, projeye çok iyi başlamamız gerekli diye düşünüyorum...